Media illustreren Israëlisch leed met afbeeldingen van Palestijns leed

We onderschatten wel eens het belang van beeldvorming. Om de verkoop van een product mogelijk te maken moet dat product aangeprezen worden. Het moet een gezicht krijgen, een imago. Het product moet een associatie oproepen bij de koper, beeldvorming is hierbij enorm belangrijk. In de commercie noemen we dat reclame, in de journalistiek heet dat propaganda. Waar reclame een algemeen geaccepteerd verschijnsel is en niemand ernstig bezwaar maakt, zo afwijzend staan wij tegenover propaganda. Zeker als dat aan ons gepresenteerd wordt door een nieuwsmedium waarop wij vertrouwen dat het een onafhankelijk en waarheidsgetrouw verslag doet van een gebeurtenis.

Maar dan moeten we niet de fout maken om enkel op de geschreven tekst te letten. De combinatie van tekst en beeld, de foto of illustratie ernaast, maken de beeldvorming compleet. Ook al leest men het artikel grondig, dan heeft het bijgaande plaatje voor een sfeer gezorgd, een beeld opgeroepen dat ongemerkt, op de achtergrond, een rol speelt in de perceptie van het gelezene. 

Het gebruik van afbeeldingen is is een prima zaak (illustrators en fotografen verdienen er een leuke boterham mee), het heeft – plat gezegd – een decoratieve functie, maar heeft daarnaast ook de eigenschap dat het de lezer meer bindt met het onderwerp.
Niks mis mee tot zover.

Bezwaarlijk wordt het als een afbeelding een rol speelt om te misleiden. Als de afbeelding doelbewust gebruikt wordt om de essentie van een artikel een heel andere draai te geven, het beeld een emotie oproept die niet in overeenstemming is met het beschrevene, als het een valse suggestie opwekt.

Als dat eens incidenteel gebeurt is dat geen ramp en een ongelukkig gekozen foto bij een onderwerp duidt niet gelijk op moedwil. Op het moment dat je dit foutje echter regelmatig ziet opduiken en opmerkt dat dit systematisch gebeurt bij bepaalde onderwerpen dient het alarm af te gaan. Dat is geen 'foutje', dat is propaganda.

Dit gebeurde eergisteren bij een uitzending van het Amerikaanse ABC News.

De nieuwslezeres leest een tekst op die gaat over het leed dat in Israël ervaren wordt vanwege de jongste reeks raketbeschietingen vanuit de Gazastrook. Tijdens het oplezen over het effect van de beschietingen op de burgerbevolking in Israël verschijnt achtereenvolgens het beeld van burgers die hun bezittingen proberen te redden vanuit een ruïne en daarna het beeld van een wanhopige vrouw voor haar verwoeste gebouw. De beelden zijn echter niet afkomstig uit Israël, maar... uit Gaza.

Het zorgde voor de nodige media-aandacht en het duurde niet lang voordat er een excuus kwam van ABC. Het zou om een fout gaan. Er zou verkeerd beeldmateriaal gekozen zijn bij het onderwerp. Dat is moeilijk te geloven want wie de uitzending bekijkt zal het opvallen dat de tekst bij de beelden geschreven is. “One woman standing speechless among the ruins" is ook zonder beelden flauwekul want de Hamas beschietingen richten relatief gezien weinig schade aan. Er storten zeker geen huizen van in, dus hoe kan er überhaupt sprake zijn van een Israëlische vrouw voor haar platgebombardeerde  woning - want dergelijke beelden bestaan gewoonweg niet. Een feit dat bij de redactie toch wel bekend moet zijn.

Wil ik hiermee de Hamas terreur bagatelliseren of anderszins goedpraten. Absoluut niet. De angst is groot onder de Israëlische bevolking en ook daar – in de steden die binnen het bereik van de Palestijnse raketten liggen moet men met regelmaat vrezen voor het leven. Waar we het hier over hebben is het standpunt dat het geweld van Hamas (en andere Palestijnse groeperingen) en dat van Israël gelijkwaardig zou zijn en dat het bombarderen van de Gazastrook een daad van zelfverdediging zou zijn. Wat Hamas doet is terrorisme, zonder meer. En wat Israël daar tegenover stelt; collectieve bestraffingen, zijn een oorlogsmisdaad, zonder meer. 

Palestijnse Qassam raket

Het beroep doen op een recht op vergelding zou nog enigszins begrijpelijk zijn als er sprake was van enige proportionaliteit, ingegeven door een kinderlijke oog om oog, tand om tand redenatie, als de moord op drie tieners de werkelijke oorzaak zou zijn van de jongste escalatie, maar dat is niet zo.
En er is evenmin sprake van proportionaliteit.
 
En op dat punt kan propaganda uitkomst bieden.
 

Als het beeld gecreëerd zou worden dat er Israëlische levens vergolden worden, huizen in Gaza platgebombardeerd mogen worden omdat datzelfde in Israël gebeurt, dan zou dat een positiever beeld van Israël opleveren. Een hogere acceptatiegraad van Israëlisch militair geweld.

En dat is ook precies wat we zien gebeuren. Klein voorbeeldje: Hier een artikel van De Telegraaf van 15 november 2012.

De kop vermeldt een raketaanval op een stad in het zuiden van Israël, waarbij een flat werd geraakt en drie doden vielen. Vlak daarnaast, een foto van een gigantische ontploffing in een woonwijk, hoogstwaarschijnlijk in de Gazastrook, maar zeer zeker niet in Israël. Want de Hamas raketten, of dat nu de lichte Kassam raketten zijn, de Grad (katjoesja -achtige) modellen of het zwaarste type, de 'Iraanse' Fadjr-5 , geen van allen heeft een explosieve kracht die in de buurt komt van die op de foto.

Dat blijkt vrij duidelijk uit de foto daaronder, elders op internet gevonden, die de reële schade toont. 

Het Reformatorisch Dagblad deed in november 2012 iets soortgelijks; Bij een artikel dat alléén maar spreekt over Palestijnse raketten op Israëlische steden wordt een foto geplaatst van rookkolommen die opstijgen vanuit een gebombardeerde stad in... de Gazastrook.

Dat dat er netjes in kleine lettertjes onder vermeld staat, maakt de keuze nog niet verantwoord. De snelle lezer (en dat zijn de meeste krantenlezers) krijgt de indruk dat de Palestijnse raketaanvallen eenzelfde verwoestende werking hebben als de represailles van het Israëlische leger. Een zeer verkeerd beeld dus.

 

Hieronder voorbeelden van de weinige keren dat de Palestijnse raketten werkelijk doel troffen. De foto rechtsonder geeft een indruk van de schade die aangericht wordt door een Fadjr-5 raket. Aanzienlijk meer dan alle voorgangers maar nog steeds niet in staat om een compleet gebouw te laten instorten. 

 

 Dit is bijvoorbeeld wat een Israëlisch vergeldingsbombardement uitricht:

En dat vinden we bijvoorbeeld terug bij zo'n bericht als dit, van eergisteren, bij NU

 Maar dan wel weer net naast een vette kop met deze tekst: "Raket uit Gazastrook raakt huis in Jeruzalem". 

Dan zie je toch in één oogopslag naar welk huis je kijkt? - Dat huis in Jeruzalem. Dat kan niet missen, het plaatje komt direct na de kop en de subheader spreekt ook van 'een huis getroffen in Jeruzalem', 

 

Maar dat is dus niet zo, dit is zeer zeker niet dat huis in Jeruzalem. Het onderschrift beweert dat ook niet, noch iets anders, behalve dat "Israël en Hamas elkaar blijven bestoken " en dat is slim gedaan van NU, maar de koptekst + beeld combinatie heeft al lang zijn werk gedaan.

Dat er verder op in het artikel wel over de Israëlische beschietingen wordt gesproken (en waarbij wél , en véél slachtoffers vielen) doet dan propagandistisch gesproken niet meer ter zake. Het effect is bereikt.

 De voortreffelijke mediawaakhond FAIR ontdekte al eerder identieke praktijken, Hoe kun je door een slimme combinatie van beeld en tekst de indruk wekken dat de raketbeschietingen van de Palestijnse groeperingen nét zo'n grote impact maken als de vergeldingsacties van Israël. En dat er sprake zou zijn van een gelijkwaardig conflict en derhalve – proportioneel geweld van Israëls kant. Puur door een subtiele fijnafstemming tussen beelden en commentaar toe te passen. Zoals hier bijvoorbeeld.

De neutraliteit is zwaar zoek, ook bij onze media, en de laatste jaren nergens zo schokkend zichtbaar als bij de NOS, na de zuiveringen 'hervormingen' die daar hebben plaatsgevonden. Neem nou zo'n uitzending van het Jeugdjournaal. Prima opgemerkt van deze blogger. Ronduit schandalig, de manier hoe de feiten verdraaid worden of eenzijdig belicht en hoe soms letterlijk onwaarheden verteld worden: Israël en Palestijnen zijn twee landen (?) die ruzie met elkaar hebben en hun legers (?) vechten al jaren met elkaar en ze willen allebei meer land (?) en zo gaat het in Jip en Janneke taal nog even door. Diep triest. En beangstigend.

Dit werk is valt onder een Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Unported-licentie.